Perfectionisme

Perfectionisme is een sterk negatief gedragspatroon wat mensen op een verkrampte manier doet leven en dat hun gezondheid en hun geluksgevoel aantast.

Perfectionisme uit zich in een 10-tal symptomen:

 

  1. Voortdurend behoefte aan bevestiging en aanvaarding door anderen
    Het onvermogen om jezelf te accepteren zoals je bent en je daarbij Oké te voelen. Omdat je hiervoor altijd afhankelijk bent van anderen, wil je door iedereen aardig gevonden worden. Hierbij worden eigen grenzen vergeten en is ‘nee’’ zeggen erg moeilijk voor de perfectionist. Dit is herkenbaar in pleasegedrag en conflicten vermijden.
  2. Onrealistische en/of onbereikbare kwaliteitseisen stellen
    Een 10 is eigenlijk niet goed genoeg! Op je tenen lopen om aan de jezelf opgelegde kwaliteitseisen te voldoen. De lat ligt hoog, ook voor minder belangrijke zaken.
  3. Laag zelfbeeld: mismatchen naar mezelf en naar wat ik doe of gedaan heb
    Alleen dingen zien, horen en voelen die niet Oké zijn volgens je eigen normen. Jezelf minder belangrijk voelen dan anderen, of zelfs helemaal niet belangrijk. Opkijken tegen anderen.
  4. Faalangst en andere angsten
    Een diepgewortelde angst om te falen en andere angsten zoals bindingsangst, verlatingsangst. Onzekerheid of blokkades voelen, vooral in stressvolle situaties.
  5. Drang om alles onder controle te houden
    Controle moet! Controle geeft houvast. Moeite met delegeren op het werk, of dingen uit handen geven in het huishouden. Je doet het zelf namelijk beter dan je medewerker of partner.
  6. Veel denken en vaak piekeren
    Zowel overdag als s ’nachts over allerlei zaken en mensen, en vooral ook over jezelf. Dit kan slecht slapen en stress als gevolg hebben.
  7. Uitstelgedrag
    ‘’Iets’’ houdt je tegen om zaken aan te pakken en zorgt voor uitstelgedrag. Ook al ligt er een goede planning klaar, een to-do list, toch kan het lastig zijn om de juiste prioriteiten te stellen en worden taken voor zich uit geschoven. Hierachter ligt een diepgewortelde angst om te falen en/of kritiek te krijgen.
  8. Moeite met kiezen of beslissen
    Keuzes maken is moeilijk, want ‘’kiezen is verliezen’’. Na lang wikken en wegen, wordt  een keuze gemaakt. Een keuze maken is stressvol. Of het nu gaat om wat je zal eten in het restaurant of het al dan niet accepteren van een nieuwe baan.
  9. Te groot verantwoordelijkheidsgevoel – te grote betrokkenheid
    Teveel verantwoordelijkheid nemen en teveel taken naar je toetrekken, ook die van anderen, zoals collega’s of gezinsleden.
  10. Doorgaan – nooit opgeven, wat er ook gebeurt.
    En daarbij gemakkelijk over je grenzen heengaan. Toch naar het werk, wanneer je ziek bent. Lichamelijke klachten negeren, totdat je letterlijk ‘’opgebrand’’ bent. Dit is de rode loper naar Burn-out!

 

Relatie perfectionisme en burn-out

De lat hoog leggen, weinig fouten maken, dingen goed willen doen en anderen tevreden stellen. Een aantal eigenschappen van perfectionisme lijken te helpen om bijvoorbeeld een succesvolle carrière te hebben en je doelen in het leven te bereiken.
Er is echter ook een andere kant van de medaille, de kant waarin het dwangmatige ‘’moeten’’ de overhand krijgt. Het weinig of niet je eigen grenzen stellen, altijd maar doorgaan, je overal verantwoordelijk voor voelen, je eigen gevoel onderdrukken. Het patroon van perfectionisme kan daardoor veel stress veroorzaken en is een belangrijke oorzaak voor burn-out.

Het ontstaan van Perfectionisme

Perfectionisme ontstaat meestal in de kindertijd als een overlevingsmechanisme. Op een bepaald moment stelt een kind vast (meestal onbewust) dat het niet voldoet, niet OK is, zoals het op dat moment in het leven staat.

Meestal ontstaat het patroon bij jonge kinderen, in de lagere schooltijd of zelfs al daarvoor, waarbij prestatie een steeds grotere rol gaat spelen. Ook zijn er mensen die het patroon pas ontwikkelen als adolescent of zelfs als volwassene. In alle gevallen is er dezelfde oorzaak van het patroon van perfectionisme te herkennen: het gevoel dat je niet OK bent, zoals je bent.

De natuurlijke zelfacceptatie en zelfliefde die er tot op dat moment is, wijzigt. Er ontstaat een soort van nieuwe identiteit – een nieuw kind. Dit nieuwe kind gaat een manier van denken en gedrag ontwikkelen dat tot doel heeft dat anderen (ouders, leerkrachten, broers en zussen, vriendjes,..) het graag gaan zien en bevestigen dat het OK is.

Op één of andere manier is het kind niet meer in staat die bevestiging, zorg en liefde aan zichzelf te geven, waardoor er een grote behoefte aan externe bevestiging ontstaat. Die behoefte wordt vaak door de jaren heen nog sterker en gaat het leven van het kind (later volwassene) beheersen en blijft de kern van dit hardnekkig patroon. Het kind en later de volwassene gaat een aantal symptomen ontwikkelen die allemaal daaruit voortkomen.

Net zoals de puberteit een noodzakelijke fase is bij het groeien naar volwassenheid, zou je ervan kunnen uitgaan dat perfectionisme ook zijn functie heeft. Als dat zo is, dan zou het logisch zijn dat de adolescent in de groei naar volwassenheid het patroon van zich afschudt. Het heeft de volwassene dan bijgebracht hoe een plaats in de maatschappij te veroveren en is verder niet meer nuttig.
Hetgeen vaak gebeurt is dat het patroon wordt meegenomen in de volwassenheid. In plaats van een vrije volwassene te worden, worden we als het ware slaven van het patroon. Meestal slaagt het patroon er in mensen “vooruit” te helpen in het leven, carrière te laten maken, etc. Maar de prijs die ervoor betaald wordt is hoog. In plaats van fluitend door het leven te gaan, worden we beheerst door stress, angsten, ontelbare moetens, schuldgevoelens, etc.

Het is onze sterke overtuiging dat we als mens bedoeld zijn om vrije volwassenen te worden. Zo iemand begint met zichzelf graag te zien en met respect te hebben voor zijn unieke zijn en voor zijn mogelijkheden. Respect voor het lichaam dat hij of zij gekregen heeft. Vanuit die zelfliefde kan er dan een verbinding worden aangegaan met anderen, kan er echt respect en echte liefde voor anderen ontstaan. Vanuit die vrije volwassenheid kan een carrièrekeuze gemaakt worden die echt past bij wie je bent en bij wat je aanvoelt als missie.
Dit alles staat haaks op wat perfectionisme met een volwassene doet. Het leven wordt ingewikkeld, vol van moetens en stress. Weten wie je echt bent en wat jij echt wilt is heel moeilijk en je bent daar eigenlijk ook niet mee bezig. Het denken overheerst en vaak is het denken erg vermoeiend.